Ne var ki diyeti ve diger çevresel faktörleri tamamen kontrol altina aldigimizi var saysak bile, kanserden tamamen uzak olmamiz mümkün degildir. Çünkü ilerleyen yasla birlikte hücrelerdeki çogalmayi kontrol eden mekanizmalar zayiflamakta, dahasi o güne dek yapilmis olan hücresel hatalar da birikmektedir. Hiç bir sikayeti olmayan saglikli bireylerde kanser taramasi yapilarak etrafa yayilmadan hastaligi erken evrede yakalamaya çalisilmaktadir. Bu sayede hastalik daha kolay tedavi edilebilecektir.
Asagida ABD’nin Ulusal Kanser Enstitüsü’nün kanser taramasi önerileri özetlenmistir.
http://www.kanser.org/toplum/images/rfktarama_neden.jpg 1. Meme Kanseri:
Kendi kendine meme muayenesi: 20 yasindan baslayarak her ay yapilmasi önerilir.
Klinik meme muayenesi: 20-40 yas arasi 2-3 yilda bir, 40 yas üzerindeki kadinlarda ise . her yil doktor tarafindan yapilmasi önerilir.
Mammografi (meme rontgeni): 50 yas üzerindeki kadinlarda yilda bir yapilmasi önerilirken, 40-50 yas arasindaki kadinlarda meme dokusu daha yogun oldugu için süpheli kitleleri gösterme basarisi daha düsüktür. Bu yaslar arasinda yapilip yapilmayacagi, yapilacaksa da hangi siklikta yapimasi gerektigi tartismalidir. Amerikan Kanser Cemiyeti mammografi çekimlerinin 40 yasinda baslamasini ve her yil tekrarlanmasini önermektedir.
Ultrason: Tek basina bir tarama testi degildir. Gerekli görüldügünde diger testlere eklenmelidir.
Meme MR’i: Ailesinde meme kanseri olan, yüksek riskli kisilerde faydali oldugu düsünülmektedir. Bu kisilerde tarama testi olarak kullanimini inceleyen çalismalar devam etmektedir.
2. Serviks Kanseri:
Amerikan Kanser Cemiyetinin önerileri sunlardir:
ilk cinsel iliskiden itibaren ilk 3 yil içinde veya en geç 21 yasinda serviks kanseri tarama testlerine baslanmalidir. Her yil kadin dogum muayenesi ve Pap testi yapilmalidir.
30 yasindan sonra pespese yapilan son 3 tarama normal bulunmussa tarama arliklari 2-3 yilda bire çikartilabilir. Eger anne karnindayken dietilstilbesterol (DES) kullanilmissa, HIV infeksiyonu varsa, veya organ nakli, kemoterapi tedavisi yada uzun süreli kortizon içeren ilaçlar kullanmasi nedeniyle bagisiklik sistemi baskilanmissa kontrollere yillik devam edilir.
30 yas üstü ve normal sonuçlari olan kisiler için diger bir öneride 3 yilde bir yapilacak olan Pap testi ve HPV-DNA testidir.
70 yas ve üstü kadinlarda son yapilan Pap testlerinden 3 veya daha fazlasi veya pespese yapilan testlerden 10 tanesi birden normal gelirse serviks kanseri için tarama sonlandirilabilinir. Yukarida belirtildigi gibi bagisiklik sistemini baskilanmis hastalarda tarama yillik olarak devam etmelidir.
Histerektomi (rahmin rahim agzi ile birlikte tamamen alinmasi) ameliyati olan hastalarda tarama yapilmayabilinir.
3. Kalin Barsak Kanseri:
Kalin barsak kanseri taramasinda 5 test kullanilabilir. Bunlarin basari oranlari birbirine esittir.
a. Diskida gizli kan aranmasi: Diskida sadece mikroskopla görülebilen kanamalari bu test saptayabilir. Farkli günlerde alinan 3 diski örnegi test edilir. Yilda bir tekrarlanir.
b. Sigmoidoskopi: Makattan ince isikli bir tüple girilip kalin barsaklarin bir kisminin incelenmesidir. Eger süphelenilen bir bölge, polip, ülser, v.b. görülürse ayni zamanda biyopsi yapilmasina da olanak saglar. 5 yilda bir tekrarlanmalidir.
c. Sigmoidoskopi ve yillik diskida gizli kan incelenmesinin birlikte yapilmasi.
d. Baryumlu kolon grafisi: Makattan özel bir ilaç verildikten sonra çekilen rontgenlerdir. 5 yilda bir tekrarlanmalidir.
e. Kolonoskopi: Makattan ince isikli bir tüple girilip tüm kalin barsak incelenir. Eger süphelenilen bir bölge, polip, ülser, v.b. görülürse ayni zamanda biyopsi yapilmasina da olanak saglar. 50 yas ve üzerindeki kisilerde mutlaka yapilmasi gerektigi bildirilmekle birlikte hangi siklikta yapilacagi tartisilmaktadir. Daha önceleri sonuçlarin tamamen normal oldugu kisilerde 5 yilda bir yapilmasi önerilirken Amerikan Kanser Cemiyetinin son önerisi 10 yilda . bir tekrarlanmasidir. 50 yasindan itibaren kadin ve erkeklerde bu tarama testlerinden birinin yapilmasi önerilmektedir. Bu testlerden herhangi birisi süpheli çikarsa mutlaka kolonoskopi yapilmalidir.
Rektal tuse: Makattan parmakta muayenedir. 40 yas üzerindeki kisilerde her yil yapilmalidir. Sadece bu yöntem tarama için tek basina yeterli degildir. Asagida belirtilen risk faktörlerine sahip olan kisiler kalin barsak kanserine yakalanma olasiliklari yüksektir. Bu nedenle tarama testlerini yaptirmaya daha erken yaslarda baslayabilirler ve daha sik yaptirmalari gerekebilir. Daha önce adenomatöz polip veya kolorektal kanser tanisi alanlar
Ailesinde yogun kolorektal kanser veya polip görülenler (1. derece akrabalardan -anne, baba, kardes yada çocuklar- birinde 60 yasindan daha erken yasta veya 2. derece akrabalardan ikisinde herhangi bir yasta kolorektal kanser veya polip olmasi)
Kronik inflamatuvar barsak hastaligi tanisi olanlar
Ailevi adenomatöz poliposis veya herediter non-poliposis koli gibi genetik geçisli kolorektal kanser hastaliklarin ailede görülmesi 4. Melanom (cilt kanseri): Kendi kendine muayene her ay yapilmalidir. Doktor muayenesi daha önce cilt kanseri geçirmis hastalarda yapilmalidir.
Genel Saglik
